Inspirerend voor mijn onderzoek maar zéker ook voor mijn werk als docent en schoolopleider

En terecht! In vijf dagen werden we, onder leiding van Helma Oolbekkink en Dineke Tigelaar, ondergedompeld in de wereld van onderwijsonderzoek. Acht voorbeelden van onderwijsonderzoek werden ons voorgeschoteld, waarvan de opzet, uitvoering en het delen van kennis als inspirerende ‘good practices’ dienden en aanzetten tot intense en mooie onderwijsgesprekken tussen de onderzoekers en onze groep. De masterclasses hielpen mij om meer zicht te krijgen op de wereld van onderwijsonderzoek en ook om mijn eigen onderzoek kritisch te bekijken. Een unieke kans om mijzelf als onderzoeker te ontwikkelen.

Programma Masterclasses ICO course Teaching and Teacher Education, November 2022

1. An interpersonal perspective on teaching, Dr. Luce Claessens & dr. Tim Mainhard

2. The Pedagogical Role of teachers, Prof. dr. Gert Biesta

3. Teacher identity and agency in the context of educational innovations, Dr. Helma Oolbekkink-Marchand & prof. dr. P.C. Meijer

4. Teacher learning in professional learning communities, Dr. Harmen Schaap & dr. Loes de Jong

5. The teacher as designer, Dr. Nienke Nieveen & dr. Talitha Visser

6. The teacher as a researcher in school, Dr. Wouter Schenke en dr. Patrick van Schaik

7. Differentiation: a critical discussion, Prof. dr. Eddie Denessen

8. Differentiation as a complex task, Dr. Trynke Keuning & dr. Marieke van Geel

Verrast

Maar dat het ook voor mijn werk als docent en schoolopleider zo verrijkend en inspirerend zou zijn, daar had ik vooraf niet direct aan gedacht. Neem bijvoorbeeld de masterclass van Gert Biesta. Hoe vaak komen zijn boeken niet ter sprake als er op school nagedacht wordt over ‘goed’ onderwijs? Ik dacht altijd dat ik begreep wat hij bedoelde met de ‘pedagogische opdracht’ van het onderwijs. Maar zittend in zijn masterclass, hem horen uitleggen wat hij onder subjectificatie verstaat en hoe hij aanspoorde om onder woorden te brengen wat dat van onderwijs vraagt, maakte mij pijnlijk bewust van hoe moeilijk ik het vind om juist daar tijd en ruimte voor te maken in mijn lessen. Hoe makkelijk mijn prioriteit bij kwalificatie ligt, omdat het hoofdstuk uit de methode af moet of het examen eraan komt. Krijgt de pedagogische opdracht wel voldoende vorm in mijn klassen? En waarom vind ik dat zo lastig? In hoeverre spelen verwachtingen van het onderwijs (door de maatschappij en politiek) daar een rol in?

Kansengelijkheid

Of neem de masterclass van Eddie Denessen, die kritisch kijkt naar differentiatie in het onderwijs en hoe dat van invloed is op de kansengelijkheid van leerlingen. Een spanning die ik altijd voel tijdens mijn lessen blijkt een naam te hebben: het differentiatie dilemma. Je kunt met differentiatie namelijk verschillen tussen leerlingen vergroten of verkleinen in de manier waarop jij je tijd en aandacht verdeelt. Besteed je meer van je tijd en aandacht aan laag-presterende leerlingen (behoefte principe) om zo het verschil in presteren met hoog-presterende leerlingen te verkleinen, dan zou dat ten kosten kunnen gaan van de tijd en aandacht die je voor hoog-presterende leerlingen hebt. Of vind je dat elke leerling recht heeft op het zelfde deel van jouw aandacht en tijd om zo op zijn of haar niveau ontwikkeld te worden? Dan zou dat ten kosten kunnen gaan van leerlingen die vanuit hun achtergrond net dat beetje meer aandacht nodig hebben. Zo begon ik na te denken over mijn eigen lespraktijk, hoe ik mijn aandacht verdeel en hoe bewust ik dat doe. Welke overtuigingen liggen daaraan ten grondslag en wat beoog ik daarmee? En hoe is dat voor mijn collega’s? We praten daar eigenlijk heel weinig over. Differentiëren is belangrijk, het is onderdeel van gesprek na lesobservaties en beoordelingen. Vaak gaat het dan over tegemoet komen aan verschillen; zwakke kinderen extra ondersteunen èn sterke kinderen uitdagen. Als je kijkt naar kansengelijkheid, wat bereik je eigenlijk met deze aanpak? En is dat wat je als school beoogt?

Onderwijsonderzoek in school

Opvallend was dat vier van de acht masterclasses gingen over een vorm van docentenleren in leerteams, zoals bijvoorbeeld een professionele leergemeenschap of een curriculum designteam. Leerteams zijn teams van leraren die samen onderzoek doen, interventies ontwikkelen en/of veranderingen implementeren met als doel de onderwijspraktijk te verbeteren. In deze leerteams wordt onderwijsontwikkeling aan de professionele ontwikkeling van leraren en de schoolontwikkeling gekoppeld, wat eigenaarschap en commitment van leren en ontwikkelen stimuleert.

Eén van die masterclasses ging het over het belang van het delen van kennis van deze leerteams en de impact die dat heeft op draagvlak en effectiviteit van veranderingen in een school. Patrick van Schaik en Wouter Schenke gaven hun perspectief op de validiteit van praktijkgericht onderzoek in school. Ze lieten ons zien dat praktijkgericht onderzoek op meer manieren valide kan zijn. Scholen moeten daarom niet te bescheiden met of kritisch op resultaten zijn, wanneer het om onderzoek in hun eigen school gaat. De masterclass was een eye-opener voor al het onderzoek wat in scholen gedaan wordt en de waarde daarvan. Gaaf om mee te nemen in het gesprek op school als we nadenken over hoe we onderzoek van (student) collega’s een plek willen geven.

Onderwijsonderzoek en de onderwijspraktijk met elkaar in verbinding

En zo zit ik hier nu, met een geweldige ervaring in mijn rugzak. Ik kijk met een andere blik naar mijn onderzoek. Ik denk erover na hoe ik mijn onderzoek beter, scherper en effectiever kan doen, met een beter idee van waar het misschien staat in het uitgestrekte landschap van onderwijsonderzoek. Maar dat niet alleen. Het is ook gelukt om onderwijsonderzoek aan de onderwijspraktijk te verbinden. Ik neem de inzichten uit deze masterclasses mee de school in! Met een frisse, aangescherpte blik ga ik niet alleen als onderzoeker maar ook als docent, teamlid en schoolopleider aan het werk. Met nieuwe inspiratie om het misschien weer net een beetje beter te doen!

Heb je vragen of opmerkingen, ik hoor het graag!

Zou je als leraar misschien zelf ook promotieonderzoek willen doen? Of heb je als schoolleider interesse in het inzetten van deze beurs om onderzoek op school mogelijk te maken en zo leraren en een onderzoekscultuur in beweging te zetten? Het NWO geeft voorlichting over de beurs. Op 17 maart doen ze dat voor schoolbestuurders. Deze bijeenkomst staat in het teken van het perspectief van schoolbesturen en -directies op het ontwikkelen van leraren met deze promotiebeurs. Op 12 mei is er een voorlichting voor leraren met interesse in de beurs. Op de website van het NWO is meer informatie over de beurs en beide voorlichtingen te vinden: www.nwo.nl/onderzoeksprogrammas/promotiebeurs-voor-leraren.